Gobernuz kanpoko erakundeak eta antolatutako gizarte zibila, Arartekoaren ustez, euskal gizartearen arazoen begiak eta belarriak dira. Haien informazioari esker, jardunak hasten ditu ofizioz eta politika publikoen ebaluazio egiazkoagoa egiten du Arartekoak.
Arartekoaren erakundean beti baloratzen dugu elkarte horiek eta boluntarioek egiten duten lana. Gizarte esku hartzeko hirugarren sektorea, une honetan, Euskadin pertsonen eskubideen gizarte sistemaren bideragarritasunaren zutabeetako bat da. Orain bizi dugun krisialdi ekonomiko eta sozialean inoiz baino argiago ikusten dugu haien lana zein garrantzitsua den. Era berean, inoiz baino babes publiko handiagoa behar dute haiek beren baliabide ekonomikoei eusteko, horiei esker esku hartzen baitute gizartean. Bidezkoa da hori aitortzea eta gizartearen eta erakundeen aurrean hala aldarrikatzea. Gizarteak eta erakundeek laguntza eman behar diete egunetik egunera eta trukean ezer eskatu gabe beren lanarekin gizartearen eta baztertuen edo baztertuak izateko arriskuan dauden pertsonen arazorik larrienak beren gordintasun osoan ager daitezen galarazten dutenei. Bazterketa gero eta zifra kezkagarriagoak lortzen ari da, eta gizarte-baliabiderik sekula jaso ez zuten pertsona askori eragiten ari zaie pixkanaka; horrela, eraldatzen ari da krisialdia piztu arte zegoen profila, hau da, pobrezia handian zeuden pertsonena.
Arartekoa pertsonek eta pertsonentzat asmatutako erakundea da, euskal administrazioak kontrolatzeko funtzioa herritarren arazoen arabera betetzen baitu. Horrek Arartekoak hiru planotan jardutea dakar:
- – Salatutako administrazioak indarrean dagoen legeriaren arabera jardun duen egiaztatzea.
- – Administrazioetan jardunbide egokia bultzatzea, herritarren eskubideei arreta hobea emateko eta tratu hobea eta eraginkorragoa emateko.
- – Kasuan bitartekari lana egitea. Izan ere, askotan, administrazioak zuzen jokatu duen arren, gure esku hartzearekin, hurbileko tratua emanez, errealitatearen edo jardun den kasu zehatzaren ikuspegi ezberdina eskainiz edo araua modu malguagoan interpretatuz, pertsonen arazo zehatzak konpondu ahal izaten dira, edota berdintasun ezeko, babesik gabeko eta bidegabeko egoerak eragozten dira.
2012. urtean, Arartekoak gizarte eragileekiko harremana zaintzen jarraitu du bere ohiko jardunean. Batez ere, egoera txarrean dauden pertsonei laguntzeko edo askotariko gizarte arazoak konpontzeko lanean aritzen diren elkarte, erakunde eta taldeekin: giza eskubideen aldeko taldeak, atzerritarrei, presoei edo baztertuta daudenei laguntzekoak, etxerik gabekoei laguntzekoak eta abar.
Urte hauetako esperientziak erakutsi digu, izan ere, erakunde eta talde ugari giltzarriak izan daitezkeela gure gizarteko sektore baztertuen edo oso ahulen eta Arartekoaren eta halako erakundeen arteko bitartekari lanetan; hala, beren eskubideen eta gatazkak konpontzeko bideen jakitunago egin ditzakete, beren aldarrikapenak adierazteko laguntza eman, administrazioei herritarrentzako zerbitzu arretatsua eman dezaten eskatu, eta, modu horretan, erakundeetan konfiantza handiagoa izateko eta gizarte kohesio handiagoa lortzeko modua egin.
Hala, 2012. urtean, Arartekoak lankidetza harremanak izan ditu, estuagoak edo ez hain estuak, honako elkarte, erakunde eta gizarte talde hauekin:
- – Adarra, irakasleak Ijitoekin
- – Agipad
- – AIT
- – Aldarte. Gay, lesbiana eta transexualen arreta zentroa
- – Amnistia Internazionala
- – Amug
- – APREVAS
- – Argilan. Bazterkeriaren aurkako ESK-ko plataforma
- – Arrats Elkartea
- – ASCUDEAN Mendeko adinekoak zaintzen dituzten familien Arabako elkartea
- – Espetxeratuei laguntzeko ADAP elkartea
- – Hirukide familia ugarien elkartea
- – Demokraziaren eta Giza Eskubideen aldeko Abokatuen Europako Elkartea
- – Gipuzkoaren etorkizunaren aldeko Ijito Elkartea
- – Oihanka-Reina de la Paz elkartea
- – Sargi elkartea
- – Kazetarien Euskal Elkartea
- – Justiziaren Biktimen Elkartea
- – Animaliak babesteko elkarteak. Animalia-bizitzaren aldeko elkartea
- – Beti Gizartean
- – Bidesari-Kartzela Pastoraltza
- – Bizitegi
- – Bizitza Berria
- – Bizkaiko Cáritas
- – Gipuzkoako Cáritas
- – Euskadiko Gizarte Hezitzaileen Eskola
- – Euskal Kontseilu Islamiarra
- – Cadagua barreneko auzoen Koordinakundea (Zorrotza auzoen elkartea, Lutxana auzoen elkartea, Burtzena auzoen elkartea, Olabeaga Bizirik, Gurutzetako familien auzoen elkarteak, Castrejana auzoen elkartea, Kanala auzoen elkartea).
- – COVITE
- – Gurutze Gorria
- – Gipuzkoako Cáritasen Ijitoen Saila
- – EAPN Euskadi (Pobrezia eta Giza Bazterketaren aurkako Europar Sarea Euskadin)
- – Eginaren Eginez, gutxitasun fisikoa duten pertsonen Arabako elkartea
- – EGUZkI
- – EIE-APSE (gor-itsuak)
- – Ekologistak Martxan
- – Eleak Bizkaia
- – Elkartean
- – Elkartzen
- – Emaús
- – ERROAK-SARTU
- – Etorkintza
- – Etxerat
- – Euskal Gorrak
- – FEDEAFES (Gaixo psikikoen senideen elkarteen euskal federazioa). Honakoak biltzen ditu:
AVIFES
AGIFES
ASASAM
ASAFES
- – FEKOOR gutxitasun fisikoa duten pertsonen federazioa
- – FEVAPAS - Gorren guraso eta lagunen elkarteen euskal federazioa
- – FEVAS eta beste batzuk (adimen-ezgaitasuna duten pertsonak)
- – Adsis Fundazioa
- – Fernando Buesa Fundazioa
- – Gizakia Fundazioa
- – Korta Fundazioa
- – Secretariado Gitano Fundazioa
- – Dravet Sindromea Fundazioa
- – Gao Lacho Drom
- – Gehitu
- – Gizarterako
- – GIZATEA
- – Goiztiri
- – Hegoa
- – Hiri Kolektiboa (genero ikuspegia duen hirigintzaren alde)
- – Hizkuntz Eskubideen Behatokia
- – Human Rights Watch
- – Hiru lurraldeetako birgizarteratzeko erakundeak (IRSE)
- – IRESGI
- – Irungo Alardezaleak
- – Itxaropena, ikusmen gutxiko pertsonen Arabako elkartea
- – Izangai
- – Jaizkibel konpainia (Hondarribia)
- – Kamelamos Adiquerar
- – Kolektiba kolombia
- – Lagun Artean
- – Lamiako Vive
- – Loiola Etxea
- – LUR-GIZEN
- – Espetxeen Nazioarteko Behatokia
- – OME. Osasun mentalaren elkartea
- – Euskadiko ONCE
- – Fracking Ez Araba plataforma
- – REAS EUSKADI
- – Save the Children
- – Segi
- – Sendia elkartea
- – SIDALAVA
- – SOS haur lapurtuak
- – Bizkaiko eta Gipuzkoako SOS-Arrazakeria
- – Susterra
- – Ume alaiak
- – UNICEF-Euskal Herria
- – Lantzarteko auzokideak
- – Zubia
- – Zubietxe
Txosten honetako III. ataleko arreta publikoko kolektiboen arloetako ataletan, erakunde horiekiko lankidetzari buruzko erreferentzia zabalagoak daude.